Wystawa „Kraków 1900” jest opowieścią o pewnym mieście oraz o jego mieszkańcach – o tym, jak wyglądały ich domy, jakie mieli aspiracje i rozrywki, dokąd lubili wyjeżdżać i jak wychowywali swoje dzieci. A także o tym, jak pośród mieszczańskiego ładu wytrysnął wulkan zbuntowanej młodopolskiej sztuki. Wszystko zostało zobrazowane za pomocą oryginalnych dzieł: od tych najbardziej znanych, takich jak obrazy Olgi Boznańskiej, Jacka Malczewskiego i Wojciecha Weissa, przez nieco zapomniane prace Stanisława Kuczborskiego czy Franciszka Żmurki, po przeżywającą w okresie około 1900 roku swój złoty czas sztukę użytkową. Prezentowane są także przedmioty z kolekcji Muzeum Narodowego
w Krakowie niosące duży ładunek emocjonalny, wśród nich koszulka jednego z dzieci Stanisława Wyspiańskiego czy suknia Heleny Modrzejewskiej.
Skomponowana tematycznie ekspozycja została rozmieszczona na dwóch piętrach Kamienicy Szołayskich. Rozpoczyna się od portretów miasta: widoków Krakowa, które wyszły spod pędzli m.in. Jana Stanisławskiego i Juliana Fałata, archiwalnych fotografii, a także eksponatów ilustrujących życie ulicy, jak choćby właz do studzienki ze słynnej fabryki Zieleniewskiego, pożyczony od Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Krakowie. Dalej można oglądać portrety mieszkańców Krakowa około roku 1900:
z jednej strony statecznych panów w żupanach lub strojach polskich, z drugiej – młodopolskich cyganów.
– Chcemy pokazać Kraków jako miasto kontrastów,
w którym doszło do zderzenia konserwatywnej, ceniącej urzędniczą karierę mentalności galicyjsko-mieszczańskiej z artystami, dekadencją, gorszycielami odrzucającymi wszelkie, tak żywe w Krakowie, ideały i konwenanse – mówi kuratorka wystawy Urszula Kozakowska-Zaucha. –
W Kamienicy Szołayskich można więc nie tylko obejrzeć podobizny, często autoportrety, artystów, którzy określili sztukę polską przełomu wieków: Olgi Boznańskiej, Jacka Malczewskiego, Wojciecha Weissa, Juliana Fałata, Leona Wyczółkowskiego, Zbigniewa Pronaszki, Ludwika Pugeta czy Władysława Ślewińskiego, ale także zajrzeć do ich pracowni, zobaczyć przybory malarskie i szkicowniki, poznać modeli
i modelki.
Na podobnych zasadach wystawa „Kraków 1900” pozwala zajrzeć do prywatnych części mieszczańskiego domu – pokoju dziecinnego, w którym nastrój pomagają budować zabytkowe zabawki wypożyczone z kolekcji Marka Sosenki, czy buduaru damy, pełnego szlafroczków
i matinek, pończoszek i pantalonów. Na drugim piętrze, zestawiając dzieła sztuki z fotografiami
i drukami (gazety, afisze, bilety) z epoki, pokazano młodopolskie życie towarzyskie z jego rautami, kawiarniami i kabaretami, wyznaczającymi rytm tygodnia premierami w teatrach i rodzącą się nową rozrywką – kinem.
Osobne działy poświęcono fascynacji sportem, polityką, religią i życiem na wsi. W sali „sportowej” obok dzieł sztuki, takich jak Studium do gry w krokieta Leona Wyczółkowskiego, są pokazane m.in. stroje (warto zwrócić uwagę na damską suknię kąpielową) i akcesoria oraz archiwalne zdjęcia,
w tym piłkarzy Cracovii i Wisły. Myśl polityczną ilustrują z jednej strony symboliczne obrazy Jacka Malczewskiego, z drugiej – fotografie i dokumenty przypominające młodopolską modę na celebrowanie rocznic i wydarzeń państwowych, z interesującym filmem z obchodów 500-lecia bitwy pod Grunwaldem, pokazującym odsłonięcie pomnika Grunwaldzkiego i pochód kolejnych grup wystrojonej świątecznie ludności Krakowa i okolic. Część wystawy poświęcona religijności, oprócz pięknych widoków krakowskich kościołów autorstwa Jacka Malczewskiego i Olgi Boznańskiej, pokazuje m.in. zapomnianego dziś niemal zupełnie, a przed stu laty niesłychanie popularnego Piotra Stachiewicza i jego wizerunki Matki Boskiej. Nie mogło zabraknąć także malarskiej wyprawy na żydowski Kazimierz.
Z kolei młodopolska chłopomania znalazła na ekspozycji wyraz m.in. w pejzażach i scenach rodzajowych Włodzimierza Tetmajera, Jana Stanisławskiego i Stanisława Kuczborskiego. Interesujące jest także prześledzenie, jak podkrakowskie motywy zdobnicze przechodziły do sztuki użytkowej i na trwałe znalazły w niej miejsce.
Uzupełnienie wystawy stanowi książka „Kraków 1900” Urszuli Kozakowskiej-Zauchy. – To kolejne po popularnym „Stanisławie Wyspiańskim” Łukasza Gawła interesujące wydawnictwo z nowej popularno-naukowej serii Muzeum Narodowego w Krakowie – mówi Sylwester Oruba, kierownik Wydawnictwa MNK. – Znajdziemy w nim m.in. charakterystykę prądów myślowych i artystycznych definiujących opisywany okres, obraz życia codziennego w epoce Młodej Polski, biografie tworzących wówczas artystów, ciekawostki. Przejrzysta szata graficzna oraz ponad 200 kolorowych ilustracji sprawiają, że czytanie tej książki to prawdziwa przyjemność, niezależnie od tego, czy czytelnik zwiedził wystawę w Kamienicy Szołayskich.
– Dzięki tej wystawie, o olbrzymim potencjale edukacyjnym, uzyskujemy niezwykły kontekst dla twórczości Wyspiańskiego, Malczewskiego, Mehoffera czy Wyczółkowskiego. Muzeum Narodowe w Krakowie podjęło się bowiem odtworzenia panoramy miasta u progu ubiegłego stulecia poprzez dzieła sztuki. Można określić tę ekspozycję jako do pewnego stopnia socjologiczną, ale wydaje mi się, że najważniejszym jej atutem jest sugestywne ukazanie oblicza Krakowa w czasach, które niezmiennie nas frapują – mówi dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie dr hab. Andrzej Betlej.
Informacje dla zwiedzających:
Kraków 1900
22.06.2018 – 02.06.2019
Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego
Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
pl. Szczepański 9
Pon.: nieczynne
Wt. – sob.: 10.00–18.00
Niedz.: 10.00–16.00
bilet normalny/ulgowy – 20 zł/15 zł
bilet rodzinny – 40 zł
bilet ulgowy grupowy (min. 15 osób) – 5 zł
dzieci do 7 lat – wstęp bezpłatny
dzieci, młodzież i studenci do 26 lat – 1 zł
Kurator: Urszula Kozakowska-Zaucha
Koordynator: Alicja Głuszek, wsparcie: Katarzyna Stolarz
Aranżacja: wzorro.com
Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie
