Od 8 sierpnia w EUROPEUM – Ośrodku Kultury Europejskiej, oddziale Muzeum Narodowego 
w Krakowie – będzie można oglądać niezwykły obraz Madonna z poziomką, wypożyczony z Muzeum Miejskiego w Żywcu. Jego pokaz został przygotowany w ramach organizowanej wspólnie ze stowarzyszeniem Instytut Dziedzictwa akcji Cudowna Moc Sztuki. Ma ona na celu zachowanie tradycji przygotowywania bukietów zielnych na święto Wniebowzięcia Marii Panny 15 sierpnia 
i podtrzymanie wiedzy na temat mocy ziół, z których bukiety były składane. 15 sierpnia EUROPEUM, gdzie prezentowana będzie Madonna z poziomką, zostanie otwarte dla zwiedzających jako jedyny oddział MNK. Zapraszamy w godzinach 10.00-16.00.

Madonna z poziomką (fragment), malarz krakowski lub małopolski(?), trzecia ćwierć XV wieku, tempera na desce, Muzeum Miejskie w Żywcu, depozyt Parafii Katedralnej Narodzenia NMP 
w Żywcu
Fotografia  ze zbiorów MMwŻ
Madonna z poziomką to pochodzący z końca XV wieku gotycki obraz tablicowy przedstawiający Marię, subtelną, jasnowłosą kobietę, która jedną ręką przytula Dzieciątko, a w drugiej trzyma kwiat i owoc poziomki. Na rączce małego Jezusa przysiadł zielony ptaszek. 
I roślina, i ptak, mają głębokie znaczenie symboliczne.
– Poziomka, na której występują równocześnie kwiat i owoc, oznacza zarówno czystość Dziewicy, jak i rajski ogród lub pokarm zbawionych występujący właśnie 
w Raju – mówi kurator pokazu Filip Chmielewski. – Roślina ta w związku ze swym kształtem odnoszona była także do Trójcy Świętej. Ptaszek, który może uchodzić za szczygła wijącego gniazda w cierniach, przywołuje przyszłą ofiarę, a zarazem zmartwychwstanie Chrystusa.
Co ciekawe, te symboliczne akcenty przez wiele lat pozostawały ukryte. Dlaczego? Madonna z poziomką została namalowana temperą na desce prawdopodobnie w krakowskiej pracowni przez nieznanego mistrza cechowego, działającego u schyłku średniowiecza, być może pomiędzy 1465 a 1477 rokiem. Nie wiadomo, co działo się z obrazem do początku XVII wieku, kiedy to trafił do kościoła farnego w Żywcu. Znalazł się tam za sprawą krakowskiego kanonika katedralnego Andrzeja Kozatiusa, który polecił domalować dwie klęczące postaci: siebie 
i swego patrona św. Andrzeja oraz napis „Żywiec” i datę 1625. Około sto lat później kolejni dobroczyńcy żywieckiej świątyni zlecili następne „poprawki”. Z gotyckiego malowidła pozostało niewiele, obraz był znany w lokalnym środowisku jako dzieło barokowe. Madonna trzymała w ręku pęk róż, a mały Chrystus – świat.  W roku 1980, obraz poddany został konserwacji przez prof. Mariana Paciorka i Annę Hermanowicz-Hajto. Konserwatorzy szybko zorientowali się, że dzieło jest znacznie starsze, niż pierwotnie sądzono. Badania, m.in. zdjęcia rentgenowskie, pozwoliły ustalić, że malowidło składa się z siedmiu warstw. Zapadła decyzja o odsłonięciu tej najcenniejszej, późnośredniowiecznej. Spod barokowych przemalówek wyłoniła się pełna wdzięku, ale i majestatu gotycka Madonna. W latach 2011-14 kolejnej konserwacji obrazu podjęły się specjalistki Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie prof. Marta Lempart-Geratowska i dr Barbara Budziaszek.
Po konserwacji odnowiony wizerunek Madonny z poziomką wrócił do Żywca. Natomiast od 8 sierpnia do 10 września br. można go oglądać w Krakowie, w Ośrodku Kultury Europejskiej EUROPEUM. Pokazowi towarzyszy szereg wydarzeń organizowanych przez Instutut Dziedzictwa w ramach akcji Cudowna Moc Bukietów.

Program wydarzeń towarzyszących pokazowi obrazu Madonna z poziomką

    •    13 sierpnia 2017 – Cudowna Moc Sztuki, Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM

11.00 – prof. Marek Walczak: Tajemnice Madonny z poziomką – wykład warsztatowy;
11.45 – dr Piotr Klepacki: Rośliny w portretach kobiecych, co się za nimi kryje? – wykład warsztatowy;
12.00 – Sylwia Kucharska: Roślinne rękodzieło łączy pokolenia – warsztaty;
14.30 – Agnieszka Stój, dyrektor Małopolskiego Centrum Edukacji Florystycznej: warsztaty florystyczno-zielne na dziedzińcu
Wstęp bezpłatny

    •    15 sierpnia 2017 – Cudowna Moc Bukietów, VIII edycja konkursu, Kraków, Mały Rynek

10.00–13.00 – rejestracja bukietów – przyjmowanie zgłoszeń przy scenie na Małym Rynku;
11.15 – msza św. w bazylice Mariackiej; korowód zielny z udziałem Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej, Towarzystwa Przyjaciół Bronowic; święcenie bukietów zielnych
Prowadzenie: Lidia Jazgar
12.30 – programy artystyczne
14.00 – ogłoszenie wyników, wręczenie nagród laureatom, prezentacja zwycięskich bukietów
Wstęp bezpłatny

    •    6 września 2017 – Pożegnanie z Madonną, Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM

18.00 – opowieść o obrazie Madonna z poziomką. Zdradzimy intrygujące dzieje gotyckiego malowidła i jego konserwacji, wyjaśnimy treści religijne. Z publicznością spotkają się:
•    Anna Tuleja, dyrektor Muzeum Miejskiego w Żywcu
•    Dorota Firlej – historyk sztuki Muzeum Miejskie w Żywcu
•    ks. Grzegorz Gruszecki –  proboszcz Parafii Katedralnej  Narodzenia NMP w Żywcu
W spotkaniu będzie uczestniczył także konserwator dzieł sztuki.
Oprawa muzyczna w wykonaniu skrzypaczki Laury Kościelskiej
Wstęp bezpłatny

    •    Oprowadzania kuratorskie – 20 sierpnia, 10 września 2017, godz. 12.00
Na spotkanie przy obrazie i oprowadzanie po Ośrodku Kultury Europejskiej EUROPEUM zaprasza Filip Chmielewski, historyk sztuki, pracownik MNK, kurator pokazu. Oprowadzania w cenie biletu wstępu do EUROPEUM.

Więcej informacji: mnk.pl oraz instytutdziedzictwa.pl
Tekst i foto: Muzeum Narodowe w Krakowie