Otwarcie Muzeum Książąt Czartoryskich

0

Kolekcja naszej historii. Muzeum Książąt Czartoryskich ponownie otwarte

Damę z gronostajem Leonarda da Vinci czy Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta van Rijna znów będzie można zobaczyć przy ulicy Pijarskiej w Krakowie. W 26 salach ekspozycyjnych, na dwóch piętrach wyremontowanego Pałacu, ponownie zagości niezwykle cenna kolekcja pamiątek narodowych i wyjątkowych dzieł sztuki. Muzeum Książąt Czartoryskich, oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, zaprasza do zwiedzania już od 20 grudnia 2019 roku.

– To szczególny dzień w historii polskiego muzealnictwa. Najstarsze polskie muzeum, bo Muzeum Książąt Czartoryskich o kilka lat „wyprzedziło” powstanie Muzeum Narodowego w Krakowie, zostało wyremontowane, a kolekcja wraca „do domu” – już jako własność państwa polskiego, narodu polskiego. Udostępnienie dzisiaj kolekcji Książąt Czartoryskich stanowi realizację idei księżnej Izabeli Czartoryskiej, aby pamiątki przeszłości dla przyszłych pokoleń gromadzić i dbać o nie tak, jak powinno dbać każde świadome swojej historii państwo – mówi wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Piotr Gliński. –  To wielkie szczęście, że to nasza decyzja sprawiła, iż dzisiaj muzeum może zostać udostępnione zwiedzającym. To była nasza jako ministerstwa powinność, aby tę najcenniejszą kolekcję sztuki pozostającą w rękach prywatnych zabezpieczyć jako dziedzictwo narodu polskiego. Starania takie były prowadzone wcześniej, nawet w czasach PRL czy bezpośrednio przez naszych poprzedników, ale z różnych powodów nie zakończyły się sukcesem. Jestem szczęśliwy, że udało się tę kolekcję dla Polski odzyskać – podkreśla minister kultury.

– Kolekcja Czartoryskich to nie tylko Leonardo i Rembrandt. To akt hołdu pruskiego, kronika Jana Długosza – to rzeczy, które definiują naszą historię i tożsamość. Otwarcie Muzeum Książąt Czartoryskich będzie zatem wyjątkowym wydarzeniem, nie tylko dla miłośników sztuki. Po kilku latach intensywnej i systematycznej pracy zespołu MNK, prezentujemy muzeum kompletne: dostępne, nowoczesne, bardzo otwarte, ale nawiązujące do tradycji najstarszej w Polsce kolekcji muzealnej – mówi dr hab. Andrzej Betlej, prof. UJ, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Muzeum Książąt Czartoryskich było nieczynne przez prawie dziesięć lat, dlatego jego ponowne otwarcie jest jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych tego roku. Muzeum nie tylko zostało poddane gruntownemu remontowi, ale także zyskało dodatkową przestrzeń wystawienniczą – od teraz dzieła sztuki będą prezentowane na dwóch piętrach Pałacu i w jego oficynach.

– Wyróżnikiem Muzeum Czartoryskich jest historyczny charakter kolekcji, szczycącej się posiadaniem wielu unikatowych dzieł sztuki: obrazów, średniowiecznych emalii, rzeźb w kości słoniowej, bursztynie i koralu, ceramiki, weneckich szkieł i augsburskich sreber, perskich kobierców, tkanin, orientalnych i polskich militariów – dzieł niezwykłej urody i wartości artystycznej i historycznej – mówi dr Katarzyna Płonka-Bałus, kuratorka Muzeum Książąt Czartoryskich.

Zawiłe losy kolekcji

W 1801 roku księżna Izabela z Flemmingów Czartoryska stworzyła kolekcję pamiątek narodowych. Kolekcjonowane przez nią zbiory były prezentowane w Puławach, w dwóch parkowych pawilonach: Świątyni Sybilli, a od 1809 roku także w Domu Gotyckim. To właśnie w Domu Gotyckim eksponowano Damę z  gronostajem Leonarda da Vinci oraz Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta van Rijna. Do pereł w kolekcji Czartoryskich należał wówczas także Portret młodzieńca Rafaela Santi (zaginiony podczas II wojny światowej).

Muzeum nie przetrwało jednak powstania listopadowego, w 1831 roku – po emigracji księcia Adama Jerzego Czartoryskiego – zbiory zostały przewiezione do Paryża. Powróciły do Polski dopiero w 1876 roku, w związku z planowanym otwarciem muzeum w Krakowie. Znaczące straty dla kolekcji przyniosła II wojna światowa. Po wojnie muzeum trafiło pod opiekę Muzeum Narodowego w Krakowie, a w 1991 pod zarząd Fundacji Książąt Czartoryskich.  29 grudnia 2016 roku, dzięki zakupowi rządu RP, kolekcja książąt Czartoryskich stała się integralną częścią Muzeum Narodowego w Krakowie.

26 sal pełnych sztuki

Wyjątkowy spacer po 26 salach Muzeum Książąt Czartoryskich rozpoczyna się od Podestu, gdzie prezentowane są dwa monumentalne płótna rodzajowe Jana Piotra Norblina. W dalszej części znajdują się pomieszczenia poświęcone Czartoryskim, stamtąd zwiedzający trafią do sal ukazujących dzieje Polski: od czasów Jagiellonów aż po schyłek I Rzeczypospolitej. Na pierwszym piętrze Muzeum widzowie zobaczą także najpiękniejsze dzieła sztuki sakralnej. Kolejne pomieszczenia przeniosą zwiedzających w zupełnie inną scenerię – świat sztuki Dalekiego Wschodu.

Zwiedzanie drugiego piętra rozpoczyna się od Salonu antycznego, by później przenieść się do sali poświęconej sztuce renesansu. To stamtąd można przejść do pomieszczenia, w którym eksponowana jest Dama z gronostajem Leonarda da Vinci. Kolejne przestrzenie zabiorą widzów w podróż przez sztukę średniowiecza, sztukę Europy Północnej XV–XVII wieku – aż do czasów Rembrandta. Na drugim piętrze w Sali Polskiej prezentowane są też pamiątki głównie z puławskiej Świątyni Sybilli, a w salach oficyny – zbiory biblioteczne oraz kolekcja grafik i rysunków.

(oprac. na podstawie tekstów Katarzyny Płonki-Bałus, Mateusza Chramca, Natalii Koziary, Muzeum Książąt Czartoryskich)


Wizyta u Czartoryskich

Muzeum Książąt Czartoryskich po remoncie zyskało dodatkową przestrzeń wystawienniczą – teraz ekspozycja prezentowana jest na dwóch piętrach, w aż 26 salach. Jakie skarby kolekcji Czartoryskich znajdziemy w kolejnych pomieszczeniach? Jak nie pominąć tego, co najcenniejsze? Zapraszamy na krótki przewodnik po Muzeum!

I PIĘTRO

Podest i Sale Czartoryskich (I–II)

Wyjątkowy spacer po Muzeum Książąt Czartoryskich rozpoczynamy od Podestu, gdzie znajdują się dwa monumentalne płótna Jana Piotra Norblina. Za nim czekają dwie sale poświęcone rodzinie Czartoryskich, a w nich portrety (m.in. Izabeli Czartoryskiej oraz Adama Kazimierza Czartoryskiego) i przedmioty osobistego użytku, które pokazują nie tylko historię rodu, ale także dzieje muzeum. W pierwszej sali znajdują się szczęśliwie ocalałe pamiątki z tzw. Szkatuły Królewskiej, zrabowanej przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Sale poświęcone historii Polski (III–VIII)

Korytarz jest wstępem do wędrówki po dziejach Polski od czasów Jagiellonów aż po schyłek I Rzeczypospolitej. Sala Jagiellońska prezentuje dzieła sztuki i pamiątki historyczne z czasów dynastii Jagiellonów i pierwszych władców elekcyjnych. Można tu znaleźć dzieła z XV i XVI wieku, m.in. z kolegiaty św. Michała na Wawelu: scenę Zwiastowania Mistrza Jerzego oraz apokryficzną scenę Zaśnięcia Matki Boskiej autorstwa naśladowcy Michała Lancza z Kitzingen.

Sala Wazowska – poprzez prezentowane tam pamiątki – zabiera zwiedzających do czasów panowania szwedzkiej dynastii Wazów (1587–1668). W sali Wiktorii Wiedeńskiej znalazły się obiekty związane z okresem panowania króla Jana III Sobieskiego i jego historycznego zwycięstwa nad Turkami w 1683 roku, m.in. szabla podarowana przez papieża Innocenta XI czy tarcza „wróżebna”. Tu eksponowany jest też efektowy namiot turecki, a pod nim cenny kobierzec perski. Natomiast w Sali Saskiej prezentowane są m.in. pasy kontuszowe, zbiór tabakier wraz z tarkami do tytoniu, elementy zastawy stołowej czy zespół wachlarzy.

Ostatnia sala pamiątek z dziejów Polski, Sala Oświecenia – Finis Poloniae, pokazuje czasy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Poza wizerunkiem władcy odnaleźć tu można należące do niego drobiazgi oraz przedmioty upamiętniające uchwalenie Konstytucji 3 maja w roku 1791.

Paramenty liturgiczne i Pompa Funebris (IX–X)

W dwóch kolejnych salach znajdują się paramenty liturgiczne, m.in. szaty i przedmioty służące do prywatnej dewocji, a także obiekty związane z uroczystościami pogrzebowymi. Niezwykłym eksponatem jest włoski zegar nocny, przypominający kształtem późnobarokowy ołtarz.

Sztuka Orientu (XI–XIII)

Zwiedzanie pierwszego piętra zamykają sale poświęcone sztuce orientalnej. Widzowie znajdą tu m.in. perskie tekstylia i tapiserie, indyjskie posążki najważniejszych bóstw czy tybetańskie stalowe okucia ławek siodła. W tych salach prezentowane są także chińskie wachlarze czy imbryki do parzenia herbaty, a także wyroby japońskie, wśród których dominują niewielkie figurki – tzw. netsuke.

II PIĘTRO

Salon antyczny (I)

Salon antyczny to dzieła z różnych okresów historycznych, ale tematycznie lub ikonograficznie nawiązujące do tradycji sztuki starożytnej. Znajdziemy tu m.in. monumentalny gobelin z przedstawieniem wjazdu Aleksandra Wielkiego do Babilonu, majolikowe talerze z barwnymi scenami zaczerpniętymi z historii o Tezeuszu, Ledzie lub wyprawy Argonautów po złote runo czy renesansową tarczę, uznawaną w czasach puławskich za tarczę Juliusza Cezara, która ukazuje rozbudowaną scenę ilustrującą Pieśń XVII Iliady.

Sale: Sztuka renesansu oraz Dama z gronostajem (II–III)

Do epoki renesansu widzowie przeniosą się dzięki zgromadzonym w tej sali obrazom na wyciętym podłożu w kształcie koła (tzw. tonda), monumentalnej tapiserii Złoty deszcz z XVI wieku (ilustrującej mit o Danae) oraz majolikom – wyrobom ceramicznym pokrytym charakterystyczną barwną masą ołowiowo-cynową, a także szkłom weneckim. To stąd przechodzi się do pomieszczenia, w którym prezentowana jest Dama z gronostajem Leonarda da Vinci, jedno z najcenniejszych dzieł malarskich na świecie.

Sztuka średniowieczna (V)

Po minięciu Korytarza (IV), w którym znajdują się trzy dzieła mozaikowe datowane na XVII/XVIII wiek, zwiedzający docierają do pomieszczenia prezentującego sztukę średniowiecza. Najstarszym dziełem malarskim jest tu tryptyk Rinalda da Siena z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem w części centralnej. Znajdziemy tu także stworzoną w Awinionie kwaterę ze sceną Zwiastowania z lat około 1321–1323. Ważne miejsce w tej sali zajmują rzemiosło dekorowane techniką emalii oraz rzeźby z kości słoniowej.

Sztuka Europy północnej XV–XVII w. (VI)

Kolejna przestrzeń prezentuje sztukę Europy północnej wykonywaną od XV do XVII wieku. Obok zbioru rzemiosła artystycznego i militariów znalazły się tu wyjątkowe przykłady malarstwa, m.in. wizerunek św. Katarzyny Aleksandryjskiej autorstwa Hansa Suessa von Kulmbacha czy portret określany jako Maria Magdalena pisząca.

Tu zwiedzający mogą podziwiać też sceny ze skrzydeł dwóch różnych dyptyków z warsztatu Alberta Boutsa, wyobrażających Chrystusa jako Zbawiciela Świata (łac. Salvator Mundi) oraz Matkę Boską Bolesną, jak również obraz Matka Boska z Dzieciątkiem jedzącym jabłko.

Sztuka czasów Rembrandta (VII)

W następnej sali uwagę niewątpliwie przyciąga Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem autorstwa Rembrandta van Rijna. Warto jednak podkreślić, że znalazły się tu dzieła mniejszych mistrzów holenderskich przedstawiające typową dla tamtejszych twórców tematykę, m.in. sceny rodzajowe (np. W wartowni oraz Koncert na trąbce Anthonie Palamedesza) czy mariny.

Sala Polska (VIII)

Najcenniejsze pamiątki, przechowywane kiedyś w puławskiej Świątyni Sybilli, znalazły swoje miejsce właśnie w Sali Polskiej. To tu w gablotach prezentowane są kolekcjonowane przez księżną Izabelę szczątki wielkich postaci historycznych, m.in.: Bolesława Chrobrego, Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Mikołaja Kopernika, Jana Kochanowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego i Stefana Czarnieckiego. Tu także eksponowana jest tzw. Chorągiew Carów Szujskich.

To nie koniec pamiątek – w Sali Polskiej pokazywana jest też kurtka generalska po twórcy Legionów Polskich we Włoszech Janie Henryku Dąbrowskim, chorągiew i dwie szable po Tadeuszu Kościuszce czy pałasz księcia Józefa Poniatowskiego. Tu znajduje się również płótno Polonia 1863 pędzla Jana Matejki.

Biblioteka Książąt Czartoryskich (IX–X)

Bogate zbiory Biblioteki Książąt Czartoryskich zawierają bezcenne dzieła piśmiennictwa zarówno polskiego, jak i światowego, a na ekspozycji w muzeum widzowie zobaczą najważniejsze z nich. Znajdziemy tu m.in. dokumenty wydawane przez kancelarie królewskie – jak przywilej koszycki z roku 1374, akt unii horodelskiej z roku 1413, akty prawne, np. dokument hołdu pruskiego (określany również Traktatem Krakowskim z 8 IV 1525 roku), listy sławnych postaci czy oryginalny zapis nutowy Fryderyka Chopina pod Rondo à la krakowiak.

Gabinet Rycin i Rysunków (XI–XIII)

Niemal tak samo bogate są zbiory Gabinetu Rycin i Rysunków Muzeum Książąt Czartoryskich, gdzie znajduje się ponad 46 tys. grafik i ponad 6 tys. rysunków. W trzech salach muzeum zwiedzający poznają tylko część z nich, m.in. grafiki włoskie z XV i XVI wieku, autorstwa Mantegny czy Marcantonia Raimondiego, ryciny Albrechta Dürera, cykl pejzaży Pietera Bruegla Starszego czy siedemnastowieczne ryciny niderlandzkie, wśród których znajdują się odbitki autorstwa Rembrandta, a także zbiory poloników.

 

(oprac. na podstawie tekstu Mateusza Chramca, Muzeum Książąt Czartoryskich)


Otwarcie Pałacu Muzeum Książąt Czartoryskich – projekt Przeszłość przyszłości…

Ponad 51 mln zł z programu POIIŚ i dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tyle wynosi budżet jednego z najważniejszych projektów realizowanych w Muzeum Narodowym w Krakowie. Przeszłość przyszłości – bo o nim mowa – czyli remont
i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Narodowe w Krakowie w celu udostępnienia unikatowej kolekcji.
Projekt wszedł w kulminacyjną fazę 20 grudnia 2019 roku. Po prawie 10 latach trwającego remontu, Muzeum Narodowe w Krakowie otworzyło w tym czasie dla zwiedzających nowy oddział MNK – Pałac Muzeum Książąt Czartoryskich.     

Ostatnie miesiące 2019 roku były wypełnione pracami związanymi przede wszystkim z montażem wystawy i aranżacją ekspozycji.

Cały zespół, powołany do realizacji projektu, pracował od początku z ogromnym zaangażowaniem. Każdy z nas miał świadomość, że uczestniczy nie tylko w pasjonującym, ale też niezwykle odpowiedzialnym przedsięwzięciu. Motywowała nas myśl, że niebawem pokażemy zwiedzającym z całego świata skarby polskiego i europejskiego dziedzictwaodrestaurowane, w nowej aranżacji zabytkowych wnętrz Pałacu Czartoryskich – mówi Mariola Kulczyńska, koordynator projektu Przeszłość przyszłości i kierownik oddziału Muzeum Książąt Czartoryskich.

Działania remontowo-budowlane w Pałacu w mijającym roku koncentrowały się również na przystosowaniu instalacji elektrycznych, niskoprądowych  i sanitarnych do wymagań projektu nowej ekspozycji i aranżacji wnętrz oraz wykończeniach w zakresie ścian i posadzek. Nieustannie prowadzone były prace konserwatorskie obiektów z kolekcji Czartoryskich, badania i konsultacje eksperckie, jak również digitalizacja kolekcji wysoko specjalistycznym sprzętem fotograficznym zakupionym w ramach projektu. Trwało również merytoryczne opracowywanie zbiorów oraz przygotowanie treści publikacyjnych wraz z redakcją językową. Krok po kroku zmierzaliśmy do otwarcia Pałacu, który zyskał również nowe logo zaprojektowane przez firmę ART FM.

NOWE LOGO

–  Wybór nowego logotypu był uwarunkowany kilkoma kwestiami. Znak musiał odnosić się do historii kolekcji i jego założycieli. Jednocześnie zależało nam na tym, by był nowoczesny
i funkcjonalny, czyli nadawał się do użycia we wszystkich obszarach działalności muzealnej. Dlatego zdecydowaliśmy się na znak, który jest nowoczesną wersją herbu Pogoń Litewska
– mówi dr hab. Andrzej Betlej, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie. Nowa księga znaków wraz z logotypem przysłuży się do umacniania szlachetnej tożsamości Muzeum Książąt Czartoryskich i przyczyni do rozpoznawalności instytucji przez turystów tak z Polski, jak i z zagranicy. To na nich właśnie czekać będzie unikatowa kolekcja, która w ramach projektu poddawana jest zabiegom konserwatorskim.

 

KONSERWACJA

Do grudnia 2019 roku zespół kilkudziesięciu konserwatorów wykonał i zakończył konserwację blisko 900 obiektów oraz 90 zabytkowych ram; w tym obrazów, militariów, tkanin, zabytków rzemiosła artystycznego i papieru. Eksperci wykonywali również specjalistyczne badania tkanin i barwników oraz zdobywali przydatną wiedzę podczas wyjazdów studyjnych do Szwajcarii i Chin, gdzie wraz z innymi naukowcami wymieniali się doświadczeniem.

Konserwatorzy otrzymali też w ramach projektu specjalistyczny spektrometr o wartości ponad 1 mln zł. Macro XRF M6 JET STREAM, bo tak brzmi właściwa nazwa sprzętu, działa jak skaner, który skanuje całą powierzchnię wybranego obiektu – przede wszystkim obrazu, ale nie tylko. W efekcie badania otrzymujemy wykaz pierwiastków znajdujących się na wybranym dziele.
We wrześniu 2019 roku odbył się medialny pokaz spektrometru, który znajduje się w laboratorium naukowym LANBOZ.

DIGITALIZACJA I PUBLIKACJE

Zgodnie z przyjętym harmonogramem postępowały też prace związane z digitalizacją kolekcji. Od początku trwania projektu sfotografowano 1134 (a zdigitalizowano 1042) obiekty z działu rzemiosła, malarstwa i rzeźby, militariów, grafiki oraz biblioteki. W działaniach nie ustawał też zespół pracowników merytorycznych projektu odpowiedzialny za opracowanie not oraz tekstów do publikacji pod kierownictwem kurator Katarzyny Płonki-Bałus, która dokonała również wyboru kilkunastu arcydzieł do filmów promujących Muzeum Książąt Czartoryskich.

EDUKACJA, ARANŻACJA

Fundament projektu Przeszłość przyszłości budowali też edukatorzy MNK, odpowiedzialni m.in. za przygotowanie programu edukacyjnego, stworzenie ścieżki sensorycznej, Miejsca Poznania i Eksperymentu, przygotowanie ścieżek zwiedzania do audioprzewodnika o bardzo szerokiej funkcjonalności, opracowanie skryptów do audiodeskrypcji i polskiego języka migowego.

FANPAGE

W związku z ogromnym zainteresowaniem zwiedzających otwarciem Pałacu, Muzeum Narodowe w Krakowie uruchomiło również na początku 2019 roku fanpage „Przeszłość przyszłości. Muzeum Książąt Czartoryskich”, na którym do dziś zaglądamy za kulisy prac zespołu projektowego, publikujemy filmy i teksty o historii najcenniejszej w Polsce kolekcji. Obecnie nasze działania prezentowane na fanpage’u obserwuje ponad 4 tys. internautów.

(Opr. UW)

Kontakt:

Urszula Wolak: 695 981 850, uwolak@mnk.pl

Specjalista ds. marketingu i PR w MNK

Dagmara Marcinek: 606 207 728, dmarcinek@mnk.pl

Specjalista ds. PR

 

 

 

 

 









PLACES WORTH YOUR TIME