31. FKŻ | Woda | Program Literacki

0

Rozmowy o historii Żydów to istotna część Festiwalu Kultury Żydowskiej. Punktem wyjścia tegorocznych dyskusji będą spotkania autorskie wokół książek, które ukazały się w ostatnich miesiącach. Co łączy „Europę przeciwko Żydom” Götza Aly’ego, „Ostateczne rozwiązania” Konstantego Geberta i „Cenę” Anny Bikont?

Aby ukazać to, co doprowadziło do II wojny światowej oraz najtragiczniejszego rozdziału w historii narodu żydowskiego, niemiecki historyk Götz Aly cofa się do końca XIX wieku. W monumentalnym eseju historycznym pokazuje Europę wielkich przemian – zyskującą świadomość narodową i dążącą do realizacji partykularnych interesów. Wielką mocą „Europy przeciwko Żydom” jest wskazanie, że nie tylko niemieccy narodowi socjaliści wykazywali się antysemickimi ideami i zachowaniami, lecz że – w mniejszym bądź większym stopniu – były one powszechne w wielu państwach Starego Kontynentu. Konstanty Gebert w niezwykle wnikliwej książce „Ostateczne rozwiązania” bada z kolei akty ludobójstwa na całym świecie i próbuje nadać zrozumiałe dla czytelnika ramy wydarzeń, których skala bestialstwa wykracza poza racjonalne rozumowanie. A jednak – by eksterminacja danego narodu czy grupy etnicznej mogła dojść do skutku, należy w prosty sposób przekonać członków dominującej społeczności do masowego mordu. Przecież krew ofiar brudzi ręce nie tylko wielkich przywódców i inicjatorów czystek, lecz także zwykłych obywateli, którzy ochoczo wykonują polecenia. Co sprawia, że w czasie konfliktu jedni idą zabić, a drudzy narażają własne życie, by kogoś uratować? O ocalonych z Zagłady opowiada reportaż historyczny Anny Bikont, w którym śledzi ona losy odkupowanych po wojnie dzieci przez Centralny Komitet Żydów w Polsce. Po tym, jak naród żydowski został niemal unicestwiony, każda ocalała osoba była niezwykle cenna i ważna dla przyszłej odbudowy i kontynuacji życia żydowskiego. Dzięki „Cenie”, wyjątkowej publikacji o motywach ratowania Żydów w czasie wojny, zyskujemy perspektywę jednostki na tle wielkiej historii.

Po lekturze wymienionych tytułów można dostrzec pewną prawidłowość wbrew ogólnej i ujednolicającej zachowania społeczne perspektywie historycznej. To jednostki decydują o tym, czy wezmą udział w aktach ludobójstwa i to jednostki decydują, czy uratują kogoś, dzięki komu dany naród przetrwa. Bez wątpienia rozważania o przeszłości służą nie tylko rekonstrukcji procesów społecznych i politycznych, lecz także – a może przede wszystkim – pomagają w rozumieniu współczesnego świata. Świata, który się niechybnie radykalizuje oraz rozwarstwia i w którym wciąż obecne są demony XX wieku.

Ula Rybicka
Redaktorka Żydoteki









PLACES WORTH YOUR TIME