SOC DOK – przegląd filmów dokumentalnych o wybitnych przykładach architektury socmodernistycznej  w Międzynarodowym Centrum Kultury

 

MCK w ramach programu towarzyszącego wystawie „Socmodernizm. Architektura w Europie Środkowej czasu zimnej wojny” zaprasza w cztery listopadowe soboty na SOC DOK, festiwal filmów z epoki komunizmu, w których architektura nie jest tłem, ale główną bohaterką. Wśród zaproszonych gości m.in. Robert Konieczny, Maciej Franta i Marcin Zasada.

 

Kultowe, ikoniczne, ponadczasowe – tymi słowami zaczynamy opisywać budynki czasu socmodernizmu. Jakie idee przyświecały ich twórcom? Z jakimi wyzwaniami musieli się mierzyć w czasach „centralnego planowania”? Prezentowane filmy zabiorą w podróż po najlepszych i najbardziej oryginalnych realizacjach krajów za żelazną kurtyną. Trzy bloki tematyczne, spotkania z twórcami filmów oraz dyskusje o architekturze – to wszystko zobaczymy przez cztery soboty listopada. Po wybranych pokazach odbędą się pokazy z twórcami.

 

Wśród produkcji znajdą się także filmy wyświetlane polskiej publiczności premierowo – słowacka seria „IKONY” prezentujące sylwetki m.in.: Štefana Svetko, Viery Meckovej czy Vladimíra Dedečka oraz chorwacki serial dokumentalny ,,Betonowi śpiący”, przybliżające realizacje z krajów byłej Jugosławii. Polskim akcentem festiwalu będą filmy ,,Niemczyk – ostatni buntownik architektury” reż. Marcin Zasada, „Jaszowiec. Zapomniana nowoczesność” reż. Roman Kałuża-Wierzchosławski oraz ,,Odnowa Architektury” reż. Ewa Trzcionka. Na wydarzenia nie obowiązują wcześniejsze zapisy, wstęp wolny.

 

Pierwszy pokaz odbędzie się w sobotę, 9 listopada i opowie o słynnych ośrodkach uzdrowiskowych w PRLu.

 

• godz. 15.00 „Jaszowiec. Zapomniana nowoczesność”, Polska, 2023-2024, 52’

W latach 70 XX wieku domy wczasowe w dzielnicy Jaszowiec były jednymi z najmodniejszych miejsc wypoczynkowych na Górnym Śląsku. Na wskroś nowoczesne, samowystarczalne, o wysokich walorach estetycznych, zaprojektowane z poszanowaniem otaczającej natury. Autor koncepcji Jerzy Winnicki uważał bowiem, że każda budowla, nie wiadomo jak wyrafinowanie piękna, psuje krajobraz naturalny. Cała rzecz w tym, żeby szpeciła jak najmniej i najdyskretniej.

 

Kiedyś uwielbiany przez wczasowiczów i doceniany przez branżę dzisiaj Jaszowiec jest zapomniany i zaniedbany – tylko nieliczne jego obiekty przetrwały w niemal oryginalnej formie do dziś. Film jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytania – czy warto uratować choćby ten skrawek modernistycznej myśli w Beskidach, czy mamy przed sobą już tylko wizję utraconej nowoczesności?

 

 

• godz. 16.00 „Odnowa architektury”, Polska, 2024, 60’

 

Ustroń – górskie uzdrowisko w Polsce staje dzisiaj przed koniecznością rozbudowy sanatoryjnej dzielnicy Zawodzie. Ingerencja dotyczy architektonicznej perły europejskiego modernizmu, którą w latach 60. XX w. zaprojektowali wybitni architekci – Aleksander Franta i Henryk Buszko. Zadania podejmują się współcześni architekci: Robert Konieczny oraz Maciej Franta, wnuk Aleksandra. Dokumentalistom udało się sfilmować twórców w momentach kryzysów oraz trudnych decyzji projektowych.

 

Po projekcjach odbędzie się dyskusja, w której wezmą udział Maciej Franta i Robert Konieczny (bohaterowie filmu ,,Odnowa architektury”) oraz dr Łukasz Galusek, jeden z kuratorów wystawy „Socmodernizm” . Dyskusję poprowadzi Olga Drenda. 

 

Filmy z napisami polskimi i angielskimi.

 

Partnerem wydarzenia jest Fundacja Zielone Konie. 

___________________________________________________________________________

PROGRAM FESTIWALU  #SOC DOC w MCK

 

9.11.24 SOBOTA

15:00 Jaszowiec. Zapomniana nowoczesność, Polska, 2024, 52’
16:00 Odnowa architektury, Polska, 2024, 60’
17:00 – 18:30 Spotkanie z twórcami: Maciej Franta, Robert Konieczny, dr Łukasz Galusek
Prowadzenie: Olga Drenda

16.11.24 SOBOTA

Seria dokumentalna Betonski spavači [Betonowi śpiący], Chorwacja, 2016

16:00 Possibility of a Community [Możliwość wspólnoty], 60’
17:00 Vehicles of Emancipation [Wehikuły emancypacji], 60’
18:00 The City That Was Too Modern [Miasto, które było zbyt nowoczesne], 60’

23.11.24 SOBOTA

IKONY — seria dokumentalna o architektkach i architektach ze Słowacji – Ferdinand Milučký, Štefan Svetko, Dušan Kuzma Viera Mecková, Vladimír Dedeček, 2020

16:00 – 18:45 projekcja filmów
18:45 – 20:00 Spotkanie z twórcami: Adam Gajdoš, prof. Henrieta Moravčíková

Prowadzenie: dr Michał Wiśniewski

 

30.11.24 SOBOTA

Niemczyk — ostatni buntownik architektury, 2020

16:00 spotkanie z twórcami i dyskusja z udziałem Anny Syski, dr. Michała Wiśniewskiego, Marcina Zasady. Prowadzenie: Bartosz Paturej

17:30 – pokaz filmu

 

OPISY POSZCZEGÓLNYCH POKAZÓW

 

16 listopada – CHORWACJA: Betonski spavači [Betonowi śpiący]

W filmie zobaczymy oryginalne przykłady architektury w krajach byłej Jugosławii. Różniła się ona od innych państw bloku wschodniego, w głównej mierze dziki obranej przez Josipa Broz Tito „trzeciej drodze”, balansującej pomiędzy ścierającymi się strefami wpływów wschodu i zachodu. 

W ramach pokazu zaprezentujemy trzy odcinki serii:

16:00 – Possibility of a Community [Możliwość wspólnoty], 60’ – Federalizm był kluczową cechą Jugosławii, a idea jedności w różnorodności została zmaterializowana poprzez architekturę. Odwiedziliśmy budynek dawnej Federalnej Rady Wykonawczej w Belgradzie, który, zatrzymany w czasie, świadczy o zanikającym ładzie społecznym, który obecnie wydaje się coraz bardziej enigmatyczny. Udamy się również do miasta, które niegdyś było symbolem jugosłowiańskiej jedności – Sarajewa. Opuszczone obiekty Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1984 roku stanowiły symbol jedności w oczach świata, by kilka lat później stać się symbolem krwawego rozpadu. W Belgii, centrum europejskiej wspólnoty, znaleźliśmy jedno z najważniejszych dzieł w jugosłowiańskiej historii architektury. Arcydzieło Vjenceslava Richtera, pawilon zaprojektowany na międzynarodową wystawę Expo 58, przetrwał w najbardziej nieoczekiwany sposób.

17:00 – Vehicles of Emancipation [Wehikuły emancypacji], 60’  –  Centra kulturalne i robotnicze ośrodki edukacyjne w byłej Jugosławii zostały zbudowane w celu emancypacji socjalistycznego człowieka. Połączyły one edukację, kulturę, rozrywkę, sport i życie polityczne oraz wprowadziły nową architekturę i styl życia do ich otoczenia. Przedstawiamy cztery z tych „kondensatorów społecznych” – Centrum Kultury w małej wiosce Konjic w Bośni i Hercegowinie, Centrum Pamięci w Kolašinie, Dom Rewolucji w Nikšiću oraz Centrum Kultury Ivana Vitića na wyspie Vis.

18:00 – The City That Was Too Modern [Miasto, które było zbyt nowoczesne], 60’  – Po tragicznym trzęsieniu ziemi w 1963 r. Skopje stało się międzynarodowym przykładem miasta przyszłości. ONZ zatrudniło międzynarodowych ekspertów do udziału w jego odbudowie, a główną postacią był japoński awangardowy architekt Kenzo Tange, który zaprojektował nowe centrum z wykorzystaniem założeń Metabolizmu – po raz pierwszy zastosowanego poza Japonią. Pięćdziesiąt lat później Macedonia poszukuje swojej tożsamości poprzez zastosowanie sztucznego baroku i budowy monumentalnych pomników. 

Filmy z napisami polskimi. Na wydarzenia nie obowiązują wcześniejsze zapisy, wstęp wolny.

 

23 listopada – SŁOWACJA: IKONY — o architektkach i architektach ze Słowacji, 2020

Zrealizowany z rozmachem serial dokumentalny o niezwykłym pokoleniu architektów, którzy w czasach socjalizmu w drugiej połowie XX wieku umieścili Słowację na światowej mapie architektury. W ramach pokazu zaprezentowane zostanie pięć odcinków serii:

Ferdinand Milučký – Jeden z najważniejszych architektów słowackich drugiej połowy XX wieku. Poświęcił się działalności wystawienniczej, a później projektował budynki kulturalne i użyteczności publicznej. Jego prace charakteryzują się abstrakcją geometryczną, połączeniem ze sztuką piękną i precyzyjnymi detalami.

Štefan Svetko – Innowacyjne rozwiązania techniczne i bogaty język formalny to typowe cechy twórczości Svetko. Aktywnie angażował się również w rozwój urbanistyki, tworząc osiedla mieszkaniowe czy plan rozwoju Bratysławy. W 1968 roku przeciwstawił się okupacji przez wojska radzieckie, co doprowadziło do częściowego zakazu działalności architekta. W 1989 r., podczas aksamitnej rewolucji, był zaangażowany w działania na rzecz nowego społeczeństwa obywatelskiego. 

 

Dušan Kuzma – jest jednym z najbardziej wyrazistych słowackich architektów swojego pokolenia.W przeciwieństwie do wielu swoich kolegów, był również aktywny akademicko – w 1960 roku założył Wydział Architektury na Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie. Ściśle współpracował z artystami, takimi jak Jozef Jankovič czy Ján Kulich. Z czasem skupił się przede wszystkim na rzeźbie.

 

Viera Mecková – jest najważniejszą kobietą w słowackiej architekturze XX wieku. Pracowała w państwowym biurze architektonicznym Stavoprojekt Žilina, a od 1990 roku jest niezależną architektką. Projektowała głównie budynki o charakterze kulturalnym i społecznym, projektowała wnętrza i poświęciła się także produkcji biżuterii. W latach sześćdziesiątych współpracowała z Alexem Mlynarčíkiem i Ľudovítem Kupkovičem w grupie twórczej VAL. 

 

Vladimír Dedeček – miał pierwotnie studiować socjologię na Sorbonie w Paryżu, ale ostatecznie stał się prawdopodobnie najbardziej kontrowersyjną postacią swojego pokolenia architektów na Słowacji. Do dziś eksperci i laicy różnią się w opiniach na temat jego charakterystycznej, pełnej ekspresji twórczości. Poświęcił się przede wszystkim projektowaniu szkół, a dwa z jego projektów zostały w ostatnich latach uznane za narodowe zabytki kultury.

Filmy z napisami polskimi i angielskimi. Na wydarzenie nie obowiązują wcześniejsze zapisy, wstęp wolny.

 

30 listopada – POLSKA: Niemczyk — ostatni buntownik architektury, 2020

Film Marcina Zasady i Marcina Nowaka jest pierwszą produkcją poruszającą kompleksowo temat twórczości Stanisława Niemczyka, nazywanego „polskim Gaudim”. Zasłynął także jako autor nowatorskich rozwiązań, ale jego nietypowe projekty, jak Kościół Ducha Świętego w Tychach czy Kościół Jezusa Chrystusa Odkupiciela w Czechowicach-Dziedzicach już w czasie ich powstawania wzbudzały wiele kontrowersji.

O postaci architekta oraz jego realizacjach w kontekście współczesnej architektury  wypowiadają się w filmie m. in.: Tomasz Konior, Przemo Łukasik (Medusa Group), Maciej Miłobędzki (JEMS Architekci), dr Ryszard Nakonieczny, Robert Skitek (RS+), Dietmar Eberle. Głos zabrali również przyjaciele i współpracownicy Niemczyka : Stanisław Boczar, Wojciech Czech, Marek Niklewicz i ks. Franciszek Resiak. O wartościach projektów Stanisława Niemczyka z zupełnie innej perspektywy  wypowiadają się także: dr Sebastian Rosenbaum, reportażystka Dorota Brauntsch i filozofka Ewa Chudyby.

16:00 spotkanie z twórcami i dyskusja z udziałem Anny Syski, dr. Michała Wiśniewskiego, Marcina Zasady, prowadzenie: Bartosz Paturej

17:30 – pokaz filmu, 52’

Film z napisami polskimi i angielskimi. Na wydarzenie nie obowiązują wcześniejsze zapisy, wstęp wolny.