Prof. Tokimasa Sekiguchi laureatem Nagrody Transatlantyk

 

Najbardziej prestiżowe wyróżnienie dla ambasadora literatury polskiej za granicą, przyznawane przez Instytut Książki, przypadło w tym roku profesorowi Tokimasie Sekiguchiemu, wybitnemu promotorowi kultury polskiej w Japonii, którego z Międzynarodowym Centrum Kultury łączy od wielu lat nie tylko współpraca, ale także przyjaźń.

Profesor Tokimasa Sekiguchi jest tłumaczem o wyjątkowej wrażliwości i rzadko spotykanej erudycji. Polskie uniwersum kulturowe i duchowość zakodowane w literaturze są hermetyczne nawet w kontekście europejskim. Przełożenie ich do tak diametralnie różnego kręgu kulturowego jak japoński, uprzystępnienie odbiorcom o odmiennej wrażliwości, kulturze, historii i religii, a zarazem zachowanie wartości artystycznych tłumaczonych dzieł zasługują na najwyższe uznanie.

Rozmach, skala i wszechstronność dzieła translatorskiego (od Kochanowskiego, przez Mickiewicza po Gombrowicza i Lema) czyni prof. Sekiguchiego nie tylko i nie tyle  tłumaczem, ile ambasadorem polskiej literatury w Japonii – oświadczył członek kapituły nagrody, dr Dariusz Karłowicz.

Różnorodność jego dorobku jest imponująca – literatura staropolska, romantyczna, współczesna, poezja, pieśni i libretta, proza, dramat, epistolografia. Listy Fryderyka Chopina w jego tłumaczeniu to drugie, po francuskim, wydanie korespondencji kompozytora poza Polską. Szerokim echem odbiło się w 2017 roku wydanie Lalki Bolesława Prusa w tłumaczeniu prof. Sekiguchiego, z jego komentarzami i przypisami – docenione najważniejszą japońską nagrodą literacką Yomiuri przyznawaną od 1948 roku także za twórczość przekładową.

Jestem japońskim importerem kultury polskiej do Japonii, choć jest to praca nieintratna. Jeżeli ktoś mnie spyta, dlaczego się nią zajmuję, skoro nie przynosi dochodu, to odpowiadam, że udostępniając polską kulturę Japończykom, spłacam dług wdzięczności wobec polskich przyjaciół, którzy mnie wychowali i kształcili, począwszy od pierwszego pobytu w Krakowie w latach 1974-1976 – powiedział laureat.

Działalność profesora Tokimasy Sekiguchiego miała fundamentalny wpływ na krzewienie wiedzy o Polsce i polskiej kulturze w Japonii w ostatnich kilku dekadach. Przetłumaczył on na język japoński wiele spośród ważnych dla polskiej literatury utworów i przybliżył japońskim czytelnikom takie arcydzieła jak m.in. : Treny Jana Kochanowskiego, Ballady i romanse oraz Dziady wileńskie Adama Mickiewicza, Matka Joanna od Aniołów Jarosława Iwaszkiewicza, dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza, Iwona, księżniczka Burgunda Witolda Gombrowicza. 

Profesor Sekiguchi odegrał także ważną rolę edukacyjną i popularyzatorską. Dzięki jego pracy przy Tokyo Universisty of Foreign Studies (TUFS), stanowiącej kuźnię kadr japońskiej dyplomacji, działa silny ośrodek studiów nad polskim językiem, literaturą i kulturą. W 2008 roku zainicjował organizowane wspólnie z Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie seminaria objazdowe Dziedzictwo pograniczy dla japońskich badaczy różnych dziedzin zajmujących się Polską i Europą Środkową. Seminaria odbywają się co dwa lata i dotyczą innego środkowoeuropejskiego pogranicza (dotąd odbyło się 6 edycji: Ukraina, Litwa, Białoruś, Słowacja–Węgry, Górny i Dolny Śląsk, Czechy–Morawy–Słowacja). 

W 2019 roku gościł w MCK z wykładem, podczas którego dzielił się  refleksjami dotyczącymi przekładu „Lalki” Bolesława Prusa. Najnowszy numer kwartalnika „Herito”, zawiera jego esej, poświęcony literaturze polskiej i temu, co widzi w niej obcokrajowiec z odległego państwa. 

Tokimasa Sekiguchi (ur. 1951 w Tokio) w latach 70. podjął studia romanistyczne i komparatystyczne na Uniwersytecie Tokijskim, a także studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1992–2013 wykładał kulturę polską na TUFS, a od 2011 roku kierował polonistyką na tej uczelni. W 2013 roku zdecydował się przejść na wcześniejszą emeryturę, aby poświęcić się w pełni działalności przekładowej. 

Profesor Sekiguchi zainicjował w 2013 roku serię Klasyka Literatury Polskiej. Jest także współorganizatorem „Forum Polska” w Japonii, łączącego wszystkie osoby zainteresowane Polską – badaczy reprezentujących różne dziedziny nauk, artystów i przedstawicieli Polonii. Jego działania na rzecz naszego kraju zostały docenione przez polskie władze: przyznano mu m.in. dyplom Ministra Spraw Zagranicznych RP za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie (2007), Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP (2009), Srebrny Medal Gloria Artis (2015) – przyznany na wniosek MCK, Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP (2020).

Nagrodę Transatlantyk przyznano w tym roku po raz siedemnasty. Z uwagi na pandemię COVID-19 i ograniczenia w lotach międzykontynentalnych, uroczyste wręczenie nagrody laureatowi odbędzie się w czasie gali, którą Instytut Książki zorganizuje w 2022 roku i podczas której ogłoszony zostanie przyszłoroczny laureat bądź laureatka. Planowane jest wówczas także wręczenie nagrody ubiegłorocznej zdobywczyni nagrody, profesor Ewie Thompson.

***

Transatlantyk to przyznawana dorocznie nagroda Instytutu Książki dla wybitnego ambasadora literatury polskiej za granicą. Jej laureatem może zostać tłumacz, wydawca, krytyk bądź animator życia kulturalnego. Wyboru laureata dokonuje Kapituła Nagrody, złożona z badaczy literatury, animatorów życia kulturalnego, tłumaczy oraz dyrektora Instytutu Książki.

Po raz pierwszy nagrodę wręczono w 2005 roku podczas Kongresu Tłumaczy Literatury Polskiej – otrzymał ją wówczas Henryk Bereska, tłumacz takich gigantów naszej literatury jak: Jan Kochanowski, Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Stanisław Wyspiański, Cyprian Kamil Norwid i Tadeusz Różewicz. Wartość nagrody wynosi 10.000 euro, laureat otrzymuje również pamiątkowy dyplom oraz statuetkę autorstwa Łukasza Kieferlinga.

Do tej pory tym prestiżowym wyróżnieniem uhonorowano tak wybitne osobistości jak Anders Bodegård, Albrecht Lempp, Ksenia Starosielska, Biserka Rajčić, Pietro Marchesani, Vlasta Dvořáčková, Yi Lijun, Karol Lesman, Bill Johnston, Laurence Dyèvre, Constantin Geambaşu, Lajos Pálfalvi, Antonia Lloyd-Jones, Hendrik Lindepuu i Ewa Thompson.