Prof. Csaba G. Kiss, węgierski historyk kultury i literatury, eseista, znawca problematyki środkowoeuropejskiej, otrzymał tegoroczną Nagrodę Rady Miasta Krakowa Nowa Kultura – Nowej Europy im. Stanisława Vincenza, przyznawaną promotorom kultury z Europy Środkowo-Wschodniej za wybitne osiągnięcia w popularyzacji kultury tego regionu. Uroczystość wręczenia nastąpiła 4 września podczas XXIX Forum Ekonomicznego w Krynicy.
– Cieszy mnie fakt, że do grona wybitnych laureatów Nagrody Rady Miasta Krakowa Nowa Kultura – Nowej Europy dołączył w tym roku prof. Csaba G. Kiss, od początku swojej pracy naukowej wierny idei tolerancyjnego współżycia i współdziałania narodów, grup społecznych
i wyznań. Jego wieloletni dorobek stanowi kontynuację idei Patrona Nagrody – Stanisława Vincenza, którego myśl prof. Kiss propagował w wielu swoich dziełach – mówi Dominik Jaśkowiec, Przewodniczący Rady Miasta Krakowa i Kapituły Nagrody.
Prof. Csaba G. Kiss jest cenionym węgierskim eseistą, uczonym i polonofilem. Bada tożsamość Europy Środkowej wyrażoną w literaturze, mitach i symbolach współtworzących ją narodów. Działa na rzecz zbliżenia między Węgrami, Polakami, Słowakami i Chorwatami. Jako pierwszy – jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku – wystąpił z ideą wspólnego podręcznika kultury środkowoeuropejskiej. To on wprowadził do nauki pojęcie „miejsc wspólnej pamięci” jako bardziej właściwej dla naszej części kontynentu wersji słynnych lieux de mémoire – jednego
z najbardziej nośnych pojęć współczesnej humanistyki.
Csaba G. Kiss jest profesorem Uniwersytetu im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie; do 2010 roku był wykładowcą w Katedrze Kultury Polskiej na Wydziale Polonistyki oraz Katedrze Hungarystyki Uniwersytetu Warszawskiego, profesorem wizytującym na Uniwersytecie Humboldtów
w Berlinie, Uniwersytecie w Zagrzebiu, Uniwersytecie Konstantyna Filozofa w Nitrze oraz Uniwersytecie Karola w Pradze. Zasiada w Radzie Programowej Międzynarodowego Centrum Kultury oraz Radzie Naukowej Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność. W latach 1987–1990 działał w węgierskiej opozycji, współtworzył Węgierskie Forum Demokratyczne.
– Csaba G. Kiss to wnikliwy badacz pogranicza kulturowego krajów Europy Środkowej i relacji pomiędzy narodami. Od lat zajmuje się polityką pamięci, narodowościami i ich symbolami.
Nie ucieka od polityki, ale poszukuje w niej logiki, głębokich przyczyn, tłumaczy historię narodów przez pryzmat ich doświadczeń. Sam stał także na czele ruchów demokratycznych w okresie transformacji systemowej w Budapeszcie, poszukiwał wspólnych mostów między Węgrami
i Polakami w przeszłości i współcześnie, jest cierpliwym tłumaczem tożsamości narodowych, różnic i podobieństw dla wielokulturowego tygla, który kształtował nasze narody. Trudno
o większą spójność idei, zainteresowań i dzieł: Patrona Nagrody i jej Laureata – wskazuje Jacek Majchrowski, Prezydent Krakowa.
Doświadczenie węgierskiego października 1956 – tak ważne dla całego jego pokolenia –
i reakcja Polaków na te wydarzenia utwierdziły Csabę G. Kissa w przekonaniu, że dialog polsko-węgierski dostarcza klucza i kontekstu dla zrozumienia dziejów obu krajów, a także ich miejsca w kulturze i cywilizacji europejskiej. – Trzeba pamiętać przez ile wieków nasze narody walczyły
o swój byt i suwerenność. Z tego powodu nasze obiekty architektoniczne, dzieła literackie czy artystyczne mają bardzo ważną wymowę dla tożsamości i dla konkurencyjności w Europie – podkreśla tegoroczny laureat Nagrody.
Przywołanym tematom poświęcił wiele książek, które składają się na fascynujący obraz literatury, kultury i zagadnień narodowościowych w Europie Środkowej, dbając o ukazanie ich z wielu perspektyw. Prace Csaby G. Kissa wydawane były m.in. we Francji, w Niemczech, Słowacji, Chorwacji i Polsce. W naszym kraju ukazał się „Dziennik polski (1980-1982)” (Instytut Lingwistyki. Filologia Węgierska UAM, Poznań 2000), „Lekcja Europy Środkowej: eseje i szkice” (Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2009), „Powinowactwa wyszehradzkie. Wspomnienia, szkice, eseje” (Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2016).
– Słowa patrona nagrody, Stanisława Vincenza, o tym, że lekceważenie lub przeoczanie kultury sąsiadów i sięganie do tego, co dalekie z tej tylko racji, że znane w świecie, a nie że wielkie, jest w gruncie rzeczy brakiem szacunku do samego siebie, najtrafniej oddają postawę profesora Kissa – podkreśla Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektor MCK. – Cieszę się z tego wyróżnienia podwójnie – to pierwszy Węgier w wyborowym gronie uhonorowanych dotąd wybitnych Środkowoeuropejczyków, a zarazem jeden z najwierniejszych przyjaciół MCK, towarzyszący nam niemal od początku.
Nagrodę Rady Miasta Krakowa Nowa Kultura – Nowej Europy im. Stanisława Vincenza, wręczaną od 2005 roku, otrzymują osoby oraz instytucje, których działalność ma wpływ na życie publiczne i społeczne w Europie Środkowo-Wschodniej. W intencji pomysłodawców Nowa Kultura – Nowej Europy ma być wyróżnieniem, które dostrzeżone zostanie nie tylko przez osoby związane ze światem kultury, stąd właśnie wybór czasu i miejsca wręczenia nagrody. Na Forum Ekonomicznym obecne jest bowiem międzynarodowe grono ekspertów, a także liderów życia politycznego, społecznego i gospodarczego.
Nagrodę przyznaje Kapituła Nagrody, którą tworzą: Przewodniczący Rady Miasta Krakowa, przedstawiciel Prezydenta Miasta Krakowa, Prezes Instytutu Studiów Wschodnich, laureaci poprzednich edycji Nagrody oraz przedstawiciele instytucji działających w obszarze kultury, nauki i edukacji, zaproszeni przez Przewodniczącego Rady Miasta Krakowa. Dotychczasowymi jej laureatami są: Tomas Venclova, Jiří Gruša, Krzysztof Czyżewski, Emil Brix, Agnieszka Holland, Tatiana Tołstoj, Andrzej Stasiuk, Martin Pollack, Magdaléna Vášáryová, Serhij Żadan, Jacek Purchla, Jarosław Hrycak, Swietłana Aleksiejewicz, Krzysztof Penderecki.