Opowiadana przez książki fotograficzne historia XX wieku zapiera dech i intryguje.
Marzenia środkowoeuropejskich artystów, utopijne wizje przyszłości, dążenia niepodległościowe, dokumenty życia codziennego przeplatają się z propagandą, tragedią i wojną. Europa Środkowa widziana poprzez photobooki jest zarazem piękna i brutalna, wzruszająca i wstrząsająca. Prezentowana w Międzynarodowym Centrum Kultury wystawa Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych przedstawia po raz pierwszy w tak rozległej panoramie i w ponad stuletniej perspektywie przełomowe, najciekawsze i najpiękniejsze książki fotograficzne naszej części Europy.
Pod koniec XIX stulecia powstał nowy gatunek książki drukowanej. Ciężar opowieści z tekstu przeniósł się na fotografię. Przez cały XX wiek albumy, broszury i książki fotograficzne towarzyszyły burzliwej historii naszego regionu. Photobooki od dwóch dekad wzbudzają żywe zainteresowanie badaczy, a ich fenomen jest już znany zarówno w krytyce, jak i wystawiennictwie. Pojawiały się na wielu ekspozycjach, reprezentowane głównie przez publikacje niemiecko- lub rosyjskojęzyczne, jednak jeszcze nikt nie spojrzał całościowo na to zagadnienie w kontekście naszego regionu. Żeby więc móc myśleć o tak szerokiej panoramie, istniała potrzeba aby zgromadzić i przeanalizować środkowoeuropejskie książki fotograficzne w ramach jednego międzynarodowego projektu badawczego, którego efektem jest wystawa.
Obchodná 1984–2014
fotografie / photographs: Ľubo Stacho, tekst / text: Petra Hanáková, Aurel Hrabušický, Henrieta Moravčíková, Ľubo Stacho, Miroslav Tížik, Slovart Publishing, Bratisllava 2016, Biblioteka Międzynarodowego Centrum Kultury
Zainteresowania MCK koncentrują się wokół historii Środkowej, o której opowiadamy różnymi środkami, czasem poprzez fotografię. Wystawa „Fotoblok” jest wyjątkowa, bo przygotowana w międzynarodowym gronie specjalistów. Mamy świadomość nowości tematu, dlatego tym bardziej cieszę się, że Łukasz Gorczyca i Adam Mazur, najlepsi znawcy tematyki photobooków w Polsce, widzieli w nas partnerów do podjęcia współpracy nad środkowoeuropejskim kanonem książek fotograficznych – wyjaśnia Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK.
Ekspozycja Fotoblok, jest więc pierwszą wystawą tak przekrojowo i krytycznie ujmującą burzliwą historię Europy Środkowej, analizowanej przez publikacje albumowe, artystyczne i propagandowe. Szeroka, ponadnarodowa perspektywa pozwala dostrzec wspólny los dzielony przez mieszkańców środka kontynentu. Zostanie na niej zaprezentowanych ponad sto książek z Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii pokazujących, jak fotografia odzwierciedlała procesy kształtowania się nowej tożsamości społeczeństw i młodych państw Europy Środkowej, wpływając na ich wizerunek, ideologię, marzenia o modernizacji i przyszłości. – Książki, które prezentujemy, opowiadają poprzez fotografie dzieje naszego regionu, ale same w sobie są też dokumentami zmieniających się stosunków społecznych, wizji politycznych oraz powinności fotografii i sztuki. Wystawa otwiera się na współczesność, stawia pytania o tożsamość i przyszłość naszej części Europy – wyjaśniają pomysłodawcy projektu badawczego poświęconego photobookom i współkuratorzy ekspozycji Łukasz Gorczyca i Adam Mazur.
Zatem książki fotograficzne to wspaniały, nieodkryty jeszcze do końca fenomen dla wszystkich zainteresowanych grafiką, fotografią, polityką i sztuką. To zarówno artystyczne albumy autorstwa najwybitniejszych mistrzów obiektywu takich jak Czech František Drtikol, jeden z najbardziej znanych na świecie polskich fotografów Edward Hartwig czy pochodząca z Rumunii Hedy Löffler, jak i wstrząsające zbiory zdjęć dokumentalnych. Układają się one w spójną, inspirującą poznawczo opowieść o historii i współczesności Europy Środkowej.
Please buy my new song (Proszę, kup moją nową piosenkę), fotografie i tekst: Jindřich Marco, Artia, Praha 1967, kolekcja prywatna
Narracja ekspozycji podzielona jest na sześć rozdziałów tematycznych. Prowadzi odbiorcę przez wiek XX od momentu pojawienia się pierwszych, drukowanych w masowych nakładach książek ilustrowanych fotografiami, poprzez okres odradzających się i powstających państwowości, traumę kolejnej wojny światowej i zakrojoną na szeroką skalę modernizację przenikającą się z powielanymi w celach propagandowych obrazami cierpienia i masowej śmierci. Swoją obecność na wystawie mieć będą również publikacje dokumentujące codzienne życie, procesy społeczne i obyczajowe z lat 60. i 70., aż po czasy nam współczesne, epokę transformacji zarówno politycznej, kulturowej i przede wszystkim technologicznej.
Wystawa wyeksponuje nie tylko popularne i chętnie kolekcjonowane photobooki, lecz również kroniki filmowe, zdjęcia, grafikę, obiekty artystyczne. Zgromadzone egzemplarze będzie można nie tylko oglądać, lecz również kartkować, czytać i dotykać. To być może ostatnia szansa na tak bezpośredni kontakt z książką fotograficzną, obiektem coraz bardziej cenionym, poszukiwanym, a więc także nieuchronnie niedostępnym.
Ekspozycja będzie prezentowana od 22 listopada 2019 r. do 1 marca 2020 r. w Galerii Międzynarodowego Centrum Kultury przy Rynku Głównym 25.
Program wydarzeń towarzyszących dostępny na http://mck.krakow.pl/
Eksponaty prezentowane na wystawie i w katalogu pochodzą ze zbiorów następujących instytucji i osób:
- Archiv B&M Chochola, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteca Naţională a României (Bukareszt), Biblioteka Jagiellońska (Kraków), Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny (Warszawa), Galeria Piekary (Poznań), Instytut Sztuki PAN w Warszawie, Latvijas Nacionâlâ bibliotçka (Ryga), Ludvig Museum (Budapeszt), Magyar Fotográfiai Múzeum (Kecskemét), MCK (Kraków), MOCAK (Kraków), Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Slovenská národná galeria (Bratysława), Univerzitná knižnica (Bratysława), Uniunea Arhitecților din România (Bukareszt), Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, Vědecká knihovna (Ołomuniec), Zbyněk Baladrán / hunt kastner (Praga)
- Arnis Balčus, Vladimír Birgus, Adriana Dumitran, Sabra Daici, Aneta Grzeszykowska, Łukasz Gorczyca, Danuta Hartwig-Saulewicz, Joanna Helander, Eve Kiiler, Claudia Küssel, Zbigniew Libera, Adam Mazur, Rafał Milach, Jüri Okas, Peter Puklus, Valeriu Râpeanu, Ľubo Stacho, Sławomir Smolarek
Organizatorzy wystawy: Międzynarodowe Centrum Kultury
- Koncepcja: Łukasz Gorczyca, Adam Mazur
- Kuratorzy: Łukasz Gorczyca, Adam Mazur, Natalia Żak
- Zespół badawczy: Arnis Balčus, Vladimír Birgus, Adriana Dumitran, Eve Kiiler, Bohunka Koklesová, Claudia Küssel, Agnë Narušytė, Tomáš Pospěch, Peter Puklus, Wojciech Wilczyk
- Aranżacja wystawy: Damian Nowak
- Koordynacja: Karolina Wójcik
- Współpraca: Dorota Kosiec, Anna Śliwa
- Projekt katalogu i druków: Kuba Sowiński
Partnerzy: Restauracje SPHINX, Slovenská Národná Galeria, Bratislava, Biblioteca Naţională a României, București, Uniunea Arhitecților din România
Patroni medialni: „Dziennik Polski”, „SZUM”, „Lynx Magazine”, Fotopolis.pl
Stały patronat medialny MCK: TVP 3 Kraków, Radio Kraków Małopolska, „Karnet”,
„In Your Pocket”, „Herito”, AHICE
Wystawa powstała przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Gminy Miejskiej Kraków
Wystawa jest częścią dwuletniego projektu pn. Photobook Bloc. Europa Środkowa w książkach fotograficznych (XX–XXI wiek) finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.
