Biała, Czarna, Złota i Szara Galeria CENTRUM NCK

11-30 kwietnia

wernisaż 11 kwietnia (środa) o g. 18.00

wstęp wolny

Projekt wystawienniczy towarzyszący obchodom 200-lecia powstania Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz w 100 rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości.

Prof. Zbigniew Bajek autor i koordynator międzynarodowego projektu artystycznego „Kafka – przełamywanie granic” zaprosił do interpretacji myśli Kafki przede wszystkim artystów-pedagogów prawie wszystkich uczelni artystycznych z Polski, Czech i Niemiec. Kolekcja licząca ok. 150 czarno-białych prac wykonanych różnymi technikami, to autorskie interpretacje mini tekstów Franza Kafki. Ponadto powstało ponad 50 portretów pisarza, które znakomicie dopełniają dzieła odnoszące się do treści aforyzmów, których autorem tłumaczenia na język polski jest Jerzy Ciurloka.

O znaczeniu twórczości F. Kafki, która od dziesiątków lat inspiruje literatów, muzyków ale także ludzi teatru, filmu nie trzeba nikogo przekonywać. Henryk Waniek w eseju „Kafka – trzeci proces” pisał: (…) w prozie Kafki istnieją nieprzebrane zasoby postaci, sytuacji i przyczynków, gotowych do transpozycji na język obrazu.

Rysunki, grafiki, obrazy, formy przestrzenne przygotowane przez uczestników projektu potwierdzają to w pełni. I nie jest to świat jednowymiarowy.

„Człowiek kafkowski” – z którym wielu z nas się utożsamia – wciąż staje wobec ograniczeń, wobec granic, które zdają się nie do pokonania, które zagrażają jego wolności.

WOLNOŚĆ I PRZEŁAMYWANIE GRANIC…

Projekty artystyczne, jakie od wielu lat realizuje prof. Zbigniew Bajek, zadziwiają konsekwencją i uporem drążenia problemu WOLNOŚCI. Artysta robi to wspólnie ze studentami i zaproszonymi pedagogami z różnych uczelni artystycznych, w tym również z artystami spoza Polski. Jak sam pisze, wystawy i publikacje albumowe z „wolnością” w tytułach mają ścisły związek z doświadczeniami osobistymi jak i całego pokolenia, z którym artysta się identyfikuje. Wydaje mi się, że taką graniczną datą dla obszaru refleksji „o wolności” dla naszego pokolenia (urodzonych w latach 50-tych XX wieku) jest rok 1989. Po ciężkich przejawach buntu, manifestacjach i strajkach, społeczeństwo polskie zrzuciło jarzmo systemu totalitarnego. Odżyło „poczucie wolności”, ludzka solidarność i demokratyczna swoboda. Promieniste „widmo wolności” stanęło przed każdym z nas. Wdarło się w nasze życiowe doświadczenie. Owe WYMIARY WOLNOŚCI, a zwłaszcza rodzaj odpowiedzialności za odzyskaną wolność, stały się społecznym oraz indywidualnym wezwaniem. I od razu natknęliśmy się na pytanie oczywiste: czy tak w istocie jest, że korzystając z wolności można robić wszystko, bez żadnych ograniczeń…? No, i czy artyście wszystko wolno i czy funkcjonuje od „poza dobrem i złem” na specjalnych prawach zadufanego kreatora, bluźniercy i skandalisty?

Czym jest wolność…? To pytanie prof. Zbigniew Bajek zadaje sobie i wszystkim tym, których zainteresuje swoimi projektami, a zwłaszcza ich fundamentalnym problemem. Ostatnie pomysły międzynarodowych projektów artystycznych prof. Zbigniewa Bajka krążą wokół inspiracji literaturą Franza Kafki. Tytuł: „Kafka – przełamywanie granic” jest niezwykle pojemny i wieloznaczny. Sam wybitny pisarz nie należy do optymistów i pocieszycieli ludzkości. Z licealnych czasów, kiedy książki Kafki czytałem namiętnie, najbardziej zapamiętałem opowiadanie „Przemiana”. Pewnego ranka człowiek budzi się i stwierdza, że jest owadem leżącym na grzbiecie, przebierającym w powietrzu bezradnie odnóżami… „Proces” i „Zamek” Kafki czytałem nie rozumiejąc wiele, ale nastrój niemocy i pasywności, osaczenia i winy, przenikał do mojej głowy. Byliśmy wtedy młodymi, cierpiącymi intelektualistami. Cierpienie, bunt, kontestacja i poezja Edwarda Stachury oraz Rafała Wojaczka warunkowały nasz artystowski status. Po wielu latach obudziłem się z tego letargu, ale stwierdziłem z pewną dozą tryumfu, że oto stoję na własnych nogach i że to utrzymywanie się w pozycji pionowej wymaga ciągłego wysiłku…

„Kafka – przełamywanie granic” – to projekt w zamyśle autora ambitny, łączący przynajmniej dwie dziedziny sztuki, a mianowicie literaturę i sztuki piękne. Wczytując się w różne myśli i aforyzmy Franza Kafki utwierdziłem się niejako raz jeszcze w swoim dystansie do tej literatury. Kafka jest dla mnie bardzo pesymistycznym egzystencjalistą i lektura jego dzieł zniechęca mnie do poszukiwania oraz pełniejszego korzystania z wolności, a skłania do popadania w depresyjne stany lękowe i ogólne poczucie winy i przygnębienia oraz porażającą orientację znajdowania się w labiryncie bez wyjścia. Odzyskałem w wieku dojrzałym sporo nadziei i optymizmu na temat ludzkiego losu i przeznaczenia… Wśród wielu myśli Franza Kafki, głębokich i emanujących chłodem otchłani lub pozbawionego emocji determinizmu, zwróciłem uwagę na taką oto sentencję: „Mieć uczucie, że się jest spętanym, a równocześnie inne uczucie, że po uwolnieniu z pęt byłoby jeszcze gorzej”. Umieściłem ją jako motto do niniejszego tekst ze względu na to, że sentencja ta porusza problem odzyskiwania wolności, czyli przekraczania zniewolenia, ale stawia pytanie i wątpliwość, czy aby na wolności nie byłoby jeszcze gorzej…? Dla przeciwwagi znalazłem też inny aforyzm Kafki, do którego udało mi się „dopasować” dwa moje militarne rysunki. Dotyczy on problemu walki, a walka bardzo często jest próbą przełamywania swoich granic i twardych granic przeciwnika. Cytuję: „Jedną z najbardziej skutecznych pokus zła jest wezwanie do walki”. No i na koniec, identyfikując się z projektem prof. Zbigniewa Bajka w proporcach na ile tylko to było możliwe, przytoczę myśl Franza Kafki dedykowaną nam, ludziom sztuki: „Twórczość jest zawsze tylko ekspedycją w kierunku prawdy”.

Prof. Stanisław Tabisz

„Kafka – przełamywanie granic“

Wystawy: Galeria Zamek w Reszlu. Oddział Muzeum Warmii i Mazur; Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Czeladzi, 2017; Galeria Profil w Poznaniu; Nowohuckie Centrum Kultury w Krakowie; Muzeum Ziemi Wiśnickiej. Zamek w Nowym Wiśniczu, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 2018; OKO – Opavská kulturní organizace, Opava (Republika Czeska), 2019