Czy da się uzgodnić skonfliktowane pamięci  i tożsamości? Kto tak naprawdę wymyślił Europę Wschodnią i jaki miał w tym cel?  Czego nie wiemy o Chorwatach i co dzisiaj oznacza idea Galicji? To najważniejsze  pytania książek przygotowywanych przez Wydawnictwo MCK na 2020 rok. Proponowane nowości twórczo uzupełnią ofertę wystawienniczą instytucji,
a także popularne serie poświęcone dziejom, kulturze, dziedzictwu i skomplikowanej mapie regionu.

– Dziesięć lat temu rozpoczęliśmy tworzenie szczególnej serii wydawniczej poświęconej Europie Środka – nieoczywistemu regionowi o niepewnej kartografii. Do tej pory przygotowaliśmy czternaście tytułów poświęconych m.in. Czechom, Rumunii, Słowacji, Węgrom, Bałkanom, zapomnianym relacjom regionu ze światem islamu czy samej idei Europy Środka. Przychylność czytelników i opinie specjalistów przekonują nas, by kontynuować wydawanie środkowoeuropejskiej biblioteki – mówi Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK.
W tym roku seria Biblioteka Europy Środka wzbogaci się o kolejne tomy poświęcone  m.in. oświeceniowym początkom podziału na Europę Wschodnią i Zachodnią oraz idei Galicji (Larry Wolff, Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie oświecenia  oraz Idea Galicji. Historia i fantazja w habsburskiej kulturze politycznej),  a także dziejom Chorwatów (Maciej Czerwiński, Chorwacja. Dzieje, kultura, idee).

Czy istnieje tylko jeden model „uobecniania” przeszłości, czy też Europa staje się dziś domem dla różnych form świadomości historycznej i różnych sposobów czynienia przeszłości naszą teraźniejszością? Próbą odpowiedzi na te pytania jest interdyscyplinarna monografia  pt. Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości w dzisiejszej Europie autorstwa wybitnej antropolożki kulturowej związanej z Uniwersytetem w Yorku oraz Uniwersytetem Humboldtów w Berlinie – prof. Sharon Macdonald. Polskie tłumaczenie jej słynnej książki wzbogaci naszą serię Heritologia, w której inicjujemy i przybliżamy najważniejsze współczesne refleksje poświęcone dziedzictwu kulturowemu.

– Europę „od środka” staramy się pokazywać też w kwartalniku „Herito”, który w tym roku będzie obchodził swój jubileusz. Polsko-angielski magazyn skoncentrowany  na środkowoeuropejskiej tematyce jest dziś jedynym w swoim rodzaju forum dyskusji  o dziedzictwie, kulturze i współczesności regionu. W drugiej połowie 2020 roku ukaże się czterdziesty numer pisma – podkreśla Agata Wąsowska-Pawlik. Kolejne numery poświęcone będą socrealizmowi magicznemu (nr 37, luty 2020), relacjom natury i kultury (nr 38),
idei miasta-muzeum (nr 39) oraz „niewidzialnym miastom” (nr 40).

W 2020 roku Wydawnictwo MCK przygotuje również recenzowaną monografię zbiorową zawierającą artykuły badaczy, którzy w 2018 roku uczestniczyli w konferencji na temat miejsc noszących urbanistyczne i architektoniczne piętno Trzeciej Rzeszy. Redaktorami naukowymi książki Dziedzictwo kłopotliwe. Architektura Trzeciej Rzeszy na terytorium Polski będą
prof. Jacek Purchla oraz dr Żanna Komar.

W 2020 roku zaplanowano również wydanie trzech polsko-angielskich albumów towarzyszących wystawom prezentowanym w Galerii MCK. Będą to: Rośliny i zwierzęta. Graficzne przedstawienia flory i fauny w epoce Linneusza (wersja polsko‑angielska, marzec 2020), Grafika we dwoje. Jadwiga Kaim‑Otręba i Ryszard Otręba (wersja polsko‑angielska,  maj 2020), Blask i niedola. Międzywojenne Niemcy a kontekst polski (wersja polsko‑angielska,  czerwiec 2020), UkraINNA (wersja polsko‑angielska, październik 2020).

Larry Wolff, Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie oświecenia

Wersja polska. Pojęcia Europy Wschodniej i Europy Zachodniej narodziły się w umysłach filozofów doby oświecenia. To oni – jak dowodzi Larry Wolff – przeorientowali myślenie Europejczyków  i zamiast rozróżnienia na Północ i Południe, jakim się dotąd posługiwano, wprowadzili opozycję Wschód–Zachód. Dla myślicieli patrzących na kontynent z paryskiej perspektywy nowy podział okazał się niezwykle poręczny; z rozmysłem lansowali koncept zacofanego Wschodu, aby w kontraście do niego łatwo i skutecznie budować wyobrażenie o kulturowej i cywilizacyjnej sile Europy Zachodniej. 16. tom serii Biblioteka Europy Środka pod redakcją prof. Jacka Purchli.

Larry Wolff, Idea Galicji. Historia i fantazja w habsburskiej kulturze politycznej

Wersja polska. Książka przedstawia historię intelektualną idei Galicji – czyli studium miejsca jako pojęcia. Zaczynając bez mała jako ideologiczna tabula rasa, pusta nazwa odnosząca się do części zaanektowanego terytorium, z biegiem swojego historycznego istnienia Galicja obrosła „mitami”, a nawet wieloma przenikającymi się warstwami znaczeń. Symbolizowała rozmaite rzeczy dla swojej zróżnicowanej ludności i nabierała wagi w wypowiedziach polityków  i w wyobraźni pisarzy. Książka jest w pewnej mierze opowieścią o dwóch dużych miastach, Lwowie i Krakowie, które projektowały wielkomiejskie spojrzenia na całą Galicję. 18. tom serii Biblioteka Europy Środka pod redakcją Jacka Purchli.

Maciej Czerwiński, Chorwacja. Dzieje, kultura, idee

Wersja polska. Książka jest syntezą dziejów chorwackich –  od wędrówki nad Adriatyk do uzyskania niepodległości. Ramę narracyjną tworzy historia polityczna, ale nie mniej istotne jest dziedzictwo kulturowe oraz leksykon pojęć i ideologemów charakteryzujących wyobraźnię historyczną Chorwatów. Publikacja akcentuje odmienności społeczno‑polityczne i kulturowe ukształtowane w chorwackich regionach, w których czas odmierzał różne epoki. Przełożyło się to na powstanie kilku pogranicz kulturowych. Ujednolicenie różnych tradycji w jedną kulturę ogólnonarodową w XIX wieku nie usunęło w cień regionalizmu. Jest on trwale wpisany w pejzaż kulturowy i w zbiorową wyobraźnię.
Podobnie jest z bolesnym dziedzictwem jugosłowiańskim, które do dzisiaj dzieli chorwackie elity. 17. tom serii Biblioteka Europy Środka pod redakcją Jacka Purchli.

Sharon Macdonald, Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości w dzisiejszej Europie

Wersja polska. W jaki sposób Europa stała się w XX wieku „krainą pamięci”, to jest przestrzenią zdominowaną przez takie kategorie, jak dziedzictwo, pamięć i przeszłość, o czym zaświadczają obecne w niemal każdym zakątku kontynentu muzea, obiekty dziedzictwa czy pomniki? Jak Europejczycy rozumieją dzisiaj przeszłość, oraz jak ją performują  i rekonfigurują? Czy istnieje tylko jeden model „uobecniania” przeszłości, czy też Europa staje się dziś domem dla różnych form świadomości historycznej i różnych sposobów czynienia przeszłości naszą teraźniejszością?  W swojej wpływowej i interdyscyplinarnej monografii Sharon Macdonald, profesor antropologii kulturowej Uniwersytetu w Yorku oraz Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie, odpowiada na te i inne pytania związane z pamięcią oraz dziedzictwem we współczesnej Europie. Łącząc badania o charakterze historycznym, etnograficznym, antropologicznym,
oraz analizując szereg przypadków z Europy i całego świata, badaczka przygląda się takim zjawiskom, jak m.in. „kompleks europejskich pamięci”, „trudne” przeszłości, muzealizacja naszej codzienności, ucieleśnienie i komodyfikacja, jak również transnarodowość
oraz przyszłość przeszłości. 7. tom w serii Heritologia pod redakcją prof. Jacka Purchli.

Jacek Purchla, Żanna Komar (red. nauk.), Dziedzictwo kłopotliwe. Architektura Trzeciej Rzeszy na terytorium Polski

Wersja polska i angielska. Recenzowana monografia zbiorowa zawierająca wybrane artykuły badaczy, którzy w 2018 roku uczestniczyli w konferencji na temat miejsc noszących urbanistyczne
i architektoniczne piętno Trzeciej Rzeszy. Niemieckie plany podboju  i hitlerowska polityka ludobójstwa, zwłaszcza w Polsce bezpośrednio powiązana z urbanistycznymi wizjami okupantów, przesądziły  o jednoznacznej kwalifikacji całego dorobku architektów Trzeciej Rzeszy jako „dziedzictwa nienawiści” (heritage of atrocity). W literaturze polskiej problem owego dziedzictwa był przez wiele lat ze zrozumiałych względów pomijany albo informowano o nim pobieżnie. Celem wspólnego projektu badawczego MCK i Zentralinstitut für Kunstgeschichte w Monachium, który zwieńczyła konferencja, było dokonanie przeglądu obiektów architektury i urbanistyki, a także projektów niezrealizowanych, jakie pozostawiła Trzecia Rzesza na terytorium dzisiejszej Polski, na podstawie źródeł zarówno polskich, jak i niemieckich.